افغانستان (کتاب)کتاب افغانستان ؛ مجموعه مقالات به نگارش گروهی از پژوهشگران می‌باشد که توسط سعید ارباب شیرانی و هوشنگ اعلم به ترجمه رسیده است. این کتاب که شامل خطابه‌ها و مقالات در زمینه افغانستان است به جغرافیا ، تاریخ و زبان‌های مردم این سرزمین پرداخته است. ۱ - ساختار کتابسرزمین کوهستانی افغانستان با مساحت ۶۵۰۰۰۰ کیلومتر مربع در شرق و شمال شرقی کشور ایران، بخشی از فلات ایران و همواره پارهای جدا ناشدنی از پیکره فرهنگ ایرانی محسوب می‌شود. کتاب حاضر با هدف این که مطالب کتاب دربردانده مطالب علمی و دانشگاهی و مبتنی بر مدارک معتبر و گاه پژوهش‌های میدانی که جنبه‌های گوناگون افغانستان را از ویژگی‌های طبیعی؛ شامل آب و هوا ، چهره زمین ، پوشش گیاهی و... می‌شود، تا خصوصیات انسانی اعم از تاریخ ، فرهنگ، وضع حکومتی و... را در بر گیرد، جمع آوری گشته است. کتاب افغانستان دربردارنده مقالات دائره المعارفی درباره افغانستان از دائره المعارف ایرانیکا است. کتاب با فهرستی از مطالب و سپس مقدمه‌ای از سوی بنیاد دائره المعارف اسلامی پیرامون سرزمین کوهستانی افغانستان و مقاله‌های مطرح شده در کتاب، آغاز می‌گردد. سپس متن این مقاله‌ها ذکر شده‌اند. کتاب شامل ۱۲ مقاله و یک تکمله و نمایه می‌باشد. در پایان هر مقاله منابع آن مقاله ذکر شده است. ۲ - گزارش محتوا۱. در مقاله (جغرافیا) از مناطق طبیعی افغانستان، دریاچه‌ها، زمین شناسی، انواع خاک ، پوشش گیاهی و مسائلی از این دست اشاره شده است. [۱]
افغانستان، متن، ص۱.
۲. در مقاله گیاهان و جانوان از اوضاع زیست بومی و ماهی‌ها و دوزیست تان و خزندگان ، پرندگان ، پستانداران این منطقه مطالبی ارزنده را مطرح کرده است. [۲]
افغانستان، متن، ص۲۵.
۳. در مقاله قوم نگاری به قومیت‌های این منطقه که شامل: پشتون ، تاجیک‌ها، فارسیوان، قزلباش، هزاره، ایماق، مغول ، ازبک ، ترکمن ، قرقیز، نورستانی، کوهستانی، نورستانی، براهویی، گلچه، بلوچ ، گجر، جت، عرب ، سیک و یهود اشاره نموده است. غالب مذاهب این مناطق، از اقوام سنی حنفی می‌باشند. [۳]
افغانستان، متن، ص۴۷.
۴. در مقاله‌ای که تحت عنوان زبان‌ها می‌باشد، از زبان‌های ایرانی که شامل پشتو ، فارسی و بلوچی می‌شود، نام می‌برد، همچنین از دیگر زبان‌ها و وضع زبان شناختی این منطقه نام می‌برد. [۴]
افغانستان، متن، ص۶۵.
۵. در مقاله‌ای به نام پشتو، از پراکنگی جغرافیایی، نام و گویش‌های مردم افغانستان سخن به میان آمده است. همچنین از تکامل آوایی، ریخت شناسی، واژگان و موقعیت پشتو در زبان‌های ایرانی مطالبی ذکر گردیده است. ۶. در مقاله پراچی از پراکندگی جغرافیایی و جایگاه این زبان در میان زبان‌های ایرانی از دیدگاه تاریخی سخن می‌گوید. ۷. در مقاله باستان شناسی، کشورهای مختلفی که به این سرزمین آمده و به حفاری و کند و کاو در این منطقه پرداخته‌اند و دانشمندانی که به مطالعه درباره این کشور پرداخته و دوره‌های مختلفی که بر آن گذشته است، اشاره می‌شود. ۸. از جمله مقالات مطرح شده در کتاب مقاله هنر پیش از اسلام و ادبیان و تاریخ سیاسی و قوه اجرایی است که مروری بر هنر پیش از اسلام در افغانستان، پادشاهان و سلسله سدوزایی و دوره دوست محمد و شیر علی، دوره عبدالرحمان، حبیب الله و امان الله و دوره نادر شاه، محمد ظاهر شاه و داوود خان، می‌باشد. ۳ - ویژگی‌های کتاب۱. از ویژگی‌های این اثر این که علاوه بر اطلاعاتی که مستقیما در اختیار خواننده می‌گذارد، به لحاظ فهرست مفصلی از منابع ارزشمند و گاه کم نظیر که در مجموع بخش‌های کتابشناسی پایان مقالات عرضه می‌دارد، در خور اهمیتی به سزاست. ۲. دیگر این که در برخی مقالات؛ از جمله قوم نگاری، زبان‌ها، پشتو و باستان شناسی ، نویسندگانی؛ چون دوپری و مورگنستیرنه، به پژوهش‌های میدانی و دست اولی دست یازیده‌اند که پشتوانه در خور اعتنایی برای آگاهی‌های داده شده در این مقالات است. ۴ - وضعیت کتابترجمه مقالات این کتاب را در ابتدا، استاد ارجمند سعید ارباب شیرانی در سال ۱۳۷۰ ش انجام داده‌اند که با توجه به ناقص ماندن ترجمه، بنیاد دایره المعارف اسلامی پس از چند سال، این کار را به کمک آقای هوشنگ اعلم به پایان رسانید. علاوه بر ترجمه و توضیع تصاویر، نقشه‌ها و جداول، کار ترجمه مقاله‌های جغرافیا ، گیاهان ، جانوران و هنر پیش از اسلام را به عهده داشتند. مقالات زبان‌ها، پشتو و پراچی را آقای دکتر ایرج پروشانی، مقاله باستانشناسی را سعید کیانی، و مقالات تاریخ و قوه اجرایی را علی کاتبی مقابله و ویرایش کرده‌اند. بخشی از این کتاب با عنوان تکمله به منظور بیان حوادث اخیر افغانستان ، به ویژه پس از خروج نیروهای شوروی از آن کشور در گروه اسلام معاصر بنیاد دائره المعارف اسلامی تالیف شده است. مسئولیت نظارت و پیگیری این مجموعه بر عهده مهندس محمد دشتی بوده است. حروف نگاری کتاب و نمونه خوانی، توسط سرکار خانم اکرم رضایی انجام شده و فهرست‌های پایانی توسط آقای فریبرز رسولی فراهم گردیده است. فهارس کتاب؛ شامل: ۱. مکان‌ها و اعلام جغرافیایی. ۲. نام‌های سازمان‌ها، هیئت‌ها. ۳. طوایف، سلسله‌ها، اقوام. ۴. اشخاص. ۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |